Festiwal Tradycji Dożynkowych 2023
FESTIWAL TRADYCJI DOŻYNKOWYCH
Festiwal Tradycji Dożynkowych to zadanie, które Biblioteka Publiczna Gminy w Szulborzu Wielkim zrealizowała w dniach 1 czerwca – 17 października 2023 roku. Przedsięwzięcie otrzymało dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury: EtnoPolska. Edycja 2023.
Festiwal Tradycji Dożynkowych spopularyzował wśród społeczności tradycje rolnicze, religijne i kulturowe związane z ludowymi obchodami zakończenia żniw. Czerpiąc z dziedzictwa kulturowego regionu, kultywując zwyczaje i odtwarzając obrzędy dożynkowe minionych pokoleń, zapewniliśmy im ocalenie od zapomnienia. Jednocześnie udało nam się zbudować poczucie ciągłości tej tradycji o charakterze międzypokoleniowym. Zaangażowaliśmy społeczność lokalną do aktywności twórczej poprzez dostęp do wydarzeń kulturalnych: warsztatów rękodzieła, wystawy dawnych maszyn rolniczych oraz dużej imprezy plenerowej z licznymi pokazami tradycji, pokazami obyczajów, koncertem gwiazdy muzyki, wspólną biesiadą i zabawą taneczną, które obejmowały wszystkich członków społeczności: od dziecka do seniora, ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych.
Festiwal Tradycji Dożynkowych przyczynił się też do zachowania tradycji ludowych gminy Szulborze Wielkie poprzez utrwalenie, a także zarchiwizowanie zwyczajów i obyczajów, w formie multimedialnej oraz ich upowszechnienie poprzez stronę internetową i profil Facebook Biblioteki Publicznej Gminy.
TRADYCJE RELIGIJNE, KULTUROWE I ROLNICZE GMINY SZULBORZE WIELKIE
I. Tradycyjny obrzęd chleba
Tradycyjny obrzęd chleba został poprzedzony religijnym "dziękowaniem Bogu za plony" – uroczystą mszą świętą w kościele parafialnym odprawioną przez ks. Tadeusza Masłowskiego, na której zgromadziły się delegacje poszczególnych sołectw Gminy Szulborze Wielkie z tradycyjnymi koszami dożynkowymi oraz delegacja sołectw Smolewa Wsi, Smolewa Parceli oraz Janczewa Sukmanek z tradycyjnym wieńcem dożynkowym typowym dla regionu. Państwo Hanna i Piotr Litwa z sołectwa Słup-Kolonia, pełnili funkcję honorową starostów dożynkowych. Obrzęd odbył się na scenie głównej z udziałem tych delegacji, Wójta Gminy Szulborze Wielkie Pana Karola Dąbkowskiego oraz licznie zebranych gości: przedstawicieli samorządu, instytucji kultury i instytucji społecznych, mieszkańców gminy i powiatu. Tradycyjną oprawę słowno-muzyczno- taneczną przygotowało Koło Gospodyń Wiejskich w Szulborzu Wielkim, które kultywuje ten obrzęd od 5 lat. Zawiera on obowiązkowe elementy: pieśni okolicznościowe, w tym pieśń tradycyjną „Przynosimy plon”, przekazanie plonów ziemi (wieńca) i tradycyjnie wypieczonego chleba na ręce gospodarza gminy, błogosławieństwo chleba przez osobę duchowną, tzw. obtańczenie wieńca z kłosów zbóż i kwiatów (symbolizujące radość, zapewniające dostatek i pomyślność) oraz dzielenie się chlebem ze wszystkimi obecnymi na obrzędzie (symbolizujące wspólnotę i jedność). W roku 2023 obrzęd chleba rozpoczął się sygnałem pasterskim wykonanym na ligawie, instrumencie dętym, przez lokalnego twórcę i artystę ludowego Pana Piotra Godlewskiego z sołectwa Janczewo Sukmanki. Obrzęd chleba gwarantował naszym przodkom i gwarantuje nam dzisiaj dostatek i udane plony w przyszłości, chroni przed głodem i chorobą, jest aktem miłości człowieka do człowieka, bo „kto dzieli się chlebem, ten dzieli się niebem.”
II. Korowód dożynkowy
Tradycja korowodu dożynkowego wywodzi się z dawnego zwyczaju przyniesienia przez chłopów wieńca kłosów do właściciela majątku-dziedzica. Oznaczało to zakończenie żniw, porę zabawy po ciężkiej pracy na polu. Korowód odradza się w gminie Szulborze Wielkie już od 6 lat z inicjatywy druhów Ochotniczej Straży Pożarnej w Szulborzu Kotach. Po mszy świętej dziękczynnej za plony uczestnicy uroczystości zwanej dożynkami zmierzają z kościoła na plac, gdzie odbywa się obrzęd chleba, a potem huczna zabawa. Zwyczajowo korowód prowadzą strażacy OSP w wozie bojowym i pełnym umundurowaniu, za nimi podążają uczestnicy uroczystości. Na czele pochodu znajdują się wozy i bryczki konne, jako hołd tradycji szlacheckiej i tradycyjnego przywiązania do koni jako zwierząt pociągowych, ale też reprezentacyjnych. Następne w kolejności są traktory, ciągniki rolnicze i maszyny rolnicze. Tuż za nimi podążają motocykle i rowery. Pochód pieszy otwierają starostowie dożynek z bochnem chleba, za nimi idą delegacje sołectw gminy z koszami dożynkowymi, goście, mieszkańcy i przyjezdni.
W roku 2023 podczas Festiwalu Tradycji Dożynkowych korowód przybrał największe jak dotąd rozmiary. Uczestniczyło w nim: 6 bryczek i wozów konnych z woźnicami oraz pasażerami, 3 jeźdźców na koniach, 11 traktorów dawnych, 7 ciągników rolniczych, 3 pojazdy samochodowe historyczne, 24 motocykle, motory, skutery i quady, ponad 70 rowerów, rowerków i hulajnóg oraz pochód pieszy liczący ponad 400 osób.
III. Pokaz integracyjno-interaktywny „Jak we żniwa bywało…”
Celem pokazu było odtworzenie tradycji rolniczych z terenu gminy Szulborze Wielkie. Przedstawiciele sołectw – mężczyźni podjęli się zadania pożniwnego – młocki cepami. Na zaaranżowanym poletku znalazły się dziesiątki żyta, pszenżyta i owsa. Rolnicy zostali wyposażeni w cepy – urządzenia tradycyjne służące oddzieleniu ziarna od słomy. Mogli młócić wciągu 4 minut, żniwiarze zmieniali się w pracy. W tym czasie kobiety przygotowywały tradycyjne „przepiórki” – symbol zakończonych żniw. Ostatnie na poletku kłosy zboża formowały w trzy warkocze, ozdabiały kwiatami, a pod nią umieszczały kamień, chleb, sól i pieniążek. Nie zabrakło także przeciągnięcia młodej żniwiarki wokół przepiórki. Wszystko to, by zapewnić płodność, dostatek, zdrowie i zabezpieczyć się przed trudnościami życia. Nieodzownym elementem pokazu „Jak we żniwa bywało…” były stroje stylizowane na dawne i ludowe. Nadały one charakteru żniwiarzom, dały też okazję do wielu wspomnień, wzruszeń i opowieści.
Pokaz integracyjno-interaktywny „Jak we żniwa bywało…” wchodził również w skład Turnieju Sołectw Gminy Szulborze Wielkie.
http://bpgszulborze.naszabiblioteka.com/festiwal-tradycji-dozynkowych-2023/g,jak-we-zniwa-bywalo
Informacje medialne o Festiwalu Tradycji Dożynkowych:
Tradycyjny obrzęd chleba
źródło: Ostrowski Portal Internetowy
Korowód dożynkowy
http://bpgszulborze.naszabiblioteka.com/festiwal-tradycji-dozynkowych-2023/g,korowod-dozynkowy
Impreza plenerowa
Koncert gwiazdy muzyki
Wystawa
IV. Pokaz instrumentu ludowego
W czasie imprezy plenerowej Festiwalu Tradycji Dożynkowych uczestnicy wydarzenia mieli okazję poznać instrument pochodzący z tradycji łowieckiej i pasterskiej wschodniego Mazowsza - ligawkę. Lokalny twórca ludowy Pan Piotr Godlewski zaprezentował stoisko z własnoręcznie wykonanymi instrumentami, które można było nie tylko dotknąć, ale i wypróbować. Pan Piotr dzielił się swoją pasją, opowiadając, jak wybiera odpowiednie konary z drewna, by mógł powstać instrument.
Ligać, czyli trąbić na ligawce, nie jest wcale łatwo. Pan Piotr udzielał wskazówek praktycznych i technicznych, prezentował grę na tym instrumencie wszystkim zainteresowanym obecnym na imprezie plenerowej: dzieciom, kobietom i mężczyznom, młodszym i starszym. Głos ligawki uświetnił także mszę świętą dziękczynną za plony oraz rozpoczął obrzęd chleba zgodnie z tradycją pasterską i myśliwską. Pod okiem i „uchem” artysty ludowego rozegrana została jedna z konkurencji Turnieju Sołectw na najlepsze brzmienie ligawki.
Nieoczekiwanie dla organizatorów swoją pasją muzyczną podzielił się Pan Mariusz Budziszewski z sołectwa Uścianek Dębianka, prezentując przepiękną melodię na akordeonie, która przypadła do gustu wszystkim słuchaczom.
V. Pokaz powożenia wozami i zaprzęgami konnymi
Na czele korowodu dożynkowego tradycyjnie w gminie Szulborze Wielkie znajdują się wozy i bryczki konne, jako hołd tradycji szlacheckiej i tradycyjnego przywiązania do koni, zwierząt pociągowych, ale też reprezentacyjnych. Uczestnicy Festiwalu Tradycji Dożynkowych mieli możliwość podziwiania koni, zaprzęgów, umiejętności woźniców oraz obserwowania na żywo powożenia. Mogli też odbyć przejażdżkę wybraną bryczką pod opieką pasjonatów koni z terenu gminy Szulborze Wielkie i gmin sąsiednich.
VI. Turniej Sołectw Gminy Szulborze Wielkie
Celem turnieju było rozwijanie postawy szacunku do tradycji lokalnej i miejsca zamieszkania, dostrzeganie walorów „małej Ojczyzny” – gminy Szulborze Wielkie oraz kultywowanie i odtwarzanie tradycji dożynkowych oraz integrowanie społeczności lokalnej, wzbudzanie poczucia wspólnoty, w tym międzypokoleniowej, w obrębie sołectw gminy Szulborze Wielkie.
Turniej składał się z konkurencji zgrupowanych w kategorie:
- kategoria O TYM JAK WE ŻNIWA BYWAŁO- stroje żniwne tradycyjne, przepiórka i młocka- (4 osoby).
- kategoria SPRAWNOŚĆ I SIŁA –toczenie beli, rzut paczką w dal, instrument ludowy – (4-5 osób).
- kategoria WIEDZA ROLNICZA-test wiedzy nt. żniw (również tradycji), życia na wsi, produkcji roślinnej i zwierzęcej (1-3 osoby);
- kategoria dla dzieci ZADANIE CZY WYZWANIE- zadania nt. żniw, życia na wsi, roślin, zwierząt.
Do turnieju zaliczały się również konkurencje: KOSZ DOŻYNKOWY i KOROWÓD.
Przyznano nagrody w każdej kategorii za pierwsze trzy miejsca oraz drużyny zdobywały punkty dla sołectwa. Na tej podstawie ranking sołectw wg wyników turnieju wygląda następująco:
I miejsce – Mianówek,
II miejsce – Leśniewo,
III miejsce – Janczewo Wielkie,
IV – Szulborze Wielkie,
V – Słup Wieś i Świerże Leśniewek,
VII – Janczewo Sukmanki i Słup Kolonia,
IX – Uścianek Dębianka,
X – Grędzice,
XI – Godlewo Gudosze,
XII – Zakrzewo Zalesie.
W turnieju wzięło udział 143 osoby dorosłe i 78 dzieci.
1. kategoria O TYM JAK WE ŻNIWA BYWAŁO
A. Stroje żniwne – kobiety
I miejsce – sołectwo Janczewo Wielkie, Pani Iwona Dębicka
II miejsce- sołectwo Mianówek, Pani Jadczak Malwina
III miejsce – sołectwo Janczewo Sukmanki, Pani Aleksandra Godlewska
Stroje żniwne – mężczyźni
I miejsce – sołectwo Leśniewo, Pan Marek Andrzejczyk
II miejsce – sołectwo Mianówek, Pan Andrzej Wojno
III miejsce – sołectwo Uścianek Dębianka, Pan Sławomir Konarzewski
B. Przepiórka
I miejsce – sołectwo Świerże Leśniewek, Pani Bożena Świerżewska i Pani Zofia Kozłowska
II miejsce – sołectwo Szulborze Wielkie, Pani Marzena Kiełek i Pani Dorota Pędzich
III miejsce – sołectwo Grędzice, Pani Alicja Skłodowska i Pani Ewa Skłodowska
C. Młocka cepem
I miejsce – sołectwo Janczewo Sukmanki, Pan Piotr Godlewski i Pan Roman Chyliński
II miejsce – sołectwo Słup Wieś, Pan Władysław Jadczak i Pan Józef Steć,
III miejsce – sołectwo Świerże Leśniewek, Pan Krzysztof Kozłowski i Pan Zdzisław Świerżewski,
2. kategoria SPRAWNOŚĆ I SIŁA
A. Toczenie beli
I miejsce – sołectwo Słup Wieś, Pan Adam Jadczak i Pan Tomasz Jankowski
II miejsce – sołectwo Janczewo Wielkie, Pan Adam Kietliński i Pan Przemyslaw Sierota
III miejsce – sołectwo Godlewo Gudosze, Pan Adam Grodzki i Pan Radosław Grodzki
B. Rzut paczką
I miejsce – sołectwo Słup Wieś, Pan Tomasz Brzozowski i Pan Adam Jadczak
II miejsce – sołectwo Świerże Leśniewek, Pan Sebastian Świerżewski i Pan Damian Jadczak
III miejsce – sołectwo Szulborze Wielkie. Pan Marcin Mikołajczyk i Pan Grzegorz Nowacki
C. Instrument ludowy (ligawa)
I miejsce - sołectwo Janczewo Sukmanki, Pani Małgorzata Godlewska
II miejsce – sołectwo Mianówek, Pan Piotr Jadczak
III miejsce – sołectwo Szulborze Wielkie, Pan Andrzej Łuniewski
3. kategoria WIEDZA ROLNICZA
I miejsce – sołectwo Janczewo Wielkie, Pan Tomasz Ołdakowski
II miejsce – sołectwo Leśniewo – Pani Krystyna Chmielewska
III miejsce – sołectwo Leśniewo – Pan Wojciech Chmielewski
4. kategoria dla dzieci ZADANIE CZY WYZWANIE
I miejsce – sołectwo Szulborze Wielkie
II miejsce – sołectwo Mianówek
III miejsce – sołectwo Uścianek Dębianka
http://bpgszulborze.naszabiblioteka.com/festiwal-tradycji-dozynkowych-2023/g,turniej-solectw
VII. Wystawa dawnych maszyn rolniczych
Od 30 sierpnia do 30 września na terenie biblioteki miała miejsce wystawa dawnych maszyn rolniczych. Zgromadzono liczne eksponaty: maszyny konne: pługi, brony, kosiarkę żniwiarkę, kopaczkę, dawne traktory i maszyny: prasę kostkującą, drobne maszyny rolnicze: wialnię, ladę, miodarkę, siewnik ręczny i liczne narzędzia, bez których kiedyś nie wyobrażano sobie prowadzenia gospodarstwa rolnego takie jak: kosy, grabie, gable, widły, kobiałki, dzieże chlebowe, szufle chlebowe, sierpy, itp.. Wystawa cieszyła się zainteresowaniem, szczególnie w najintensywniejszym momencie działań Festiwalu Tradycji Dożynkowych, mieszkańców i gości: dzieci, młodzieży i seniorów.
http://bpgszulborze.naszabiblioteka.com/festiwal-tradycji-dozynkowych-2023/g,wystawa
VII. Warsztaty rękodzieła
31 sierpnia w Bibliotece Publicznej Gminy spotkali się uczestnicy warsztatów rękodzieła realizowanych w ramach Festiwalu Tradycji Dożynkowych. Rozwijali swoje umiejętności, wspominali dawne czasy, rozmawiali o istotnej potrzebie podtrzymywania tradycji wśród młodego pokolenia. Pojawiły się też pierwsze przymiarki, które sprawiły wiele radości.
Uczestnicy warsztatów: dziewczęta i seniorki zaprezentowały swoje prace na stoisku biblioteki w czasie imprezy plenerowej Festiwalu Tradycji Dożynkowych VI Szulborskiego Święta Plonów w niedzielę 3 września na boisku gminnym. Spotykały się też regularnie w miesiącu wrześniu, o czym informowała na profilu Facebook prowadząca warsztaty Pani Danuta Krych.
Pokaz powożenia wozami i zaprzęgami konnymi
Zdjęcia z warsztatów ze stoiska
Drugie warsztaty rękodzieła
Wystawa
Turniej sołectw
Korowód dożynkowy
Jak we żniwa bywało
